«Իմ երկու գրքերում էլ մեկուսացման թեման այնքան ակնհայտ է ու մեծ, որ նրա կողքին այս նոր մեկուսացումը ծիծաղելի է»
02.06.2020 | 01:14
Արձակագիր ԱՐԱՄ ԱՎԵՏԻՍԻ հետ զրուցել ենք Covid 19-ի պարտադրած կանոնների, գրողական կանխատեսումների, արամավետիսյանական բանաձևումների, ինչպես նաև նրա նոր՝ դեռևս անտիպ գրքի մասին։
-Զգու՞մ ես հակասությունը. մինչև հիմա մարդկանց ասում էին՝ պոկվեք տնից, համակարգչի էկրանից, խրախուսում՝ բնությունը, կենդանի շփումները, առողջ ապրելակերպը, հիմա պաշտոնապես պարտադրվում է՝ սահմանափակել կամ բացառել նշվածները։ Ինքդ հետևու՞մ ես պարետի որոշումներին։ Մնացի՞ր տանը։
-Ես միշտ մնացել եմ տանը՝ անկախ այն բանից՝ պարետն ինչ է որոշել: Անկախ ամենից, ինչ իր հետ բերեց այս գեղեցիկ վիրուսը: Ինչու՞ գեղեցիկ: Մենակության, առանձնանալու մեջ է այն ճանապարհը, որը տանում է մարդուն դեպի ինքնաճանաչողություն: Ինքնաճանաչումը այն է, երբ աղիքներդ թափված քայլում ես հայելու դիմացով: Երբ ոչ թե մերկանում ես, այլ հերձում ինքդ քեզ: Երբ տրեպանացիայի ես ենթարկում գանգդ, հետո ուղեղդ թափում ես դիմացդ, որ նորից հետ հավաքես ու իրեն տաս նոր ձև: Այս ամենը պարետը նկատի չունի՝ ասելով՝ մնացե՛ք տանը: Նա ուղղակի չի ուզում, որ հիվանդությունը տարածվի: Իսկ հիվանդությունը արդեն վաղուց կար: Մենք չենք կարողանում հերձել մեզ: Դա է հիվանդությունը: Ես նույնիսկ մտածում եմ, որ դպրոցներում պետք է դասաժամ տրամադրել դրա համար: ՀԵՐՁԵԼՈՒ ԴԱՍ:
Մենք այդպես էլ չկարողացանք մնալ տանը: Այո՛, ոմանք փող չունեն և դրա համար պիտի աշխատեն: Ես դա հասկանում եմ: «Տանը մնացած» արտահայտությունը մեր երկրում միշտ բացասական իմաստ է ունեցել: Այդպես բնորոշում են անպիտան մարդուն։ Բայց ինքն իր հետ մնալը մարդուն տանում է դեպի ասկետիզմ՝ ճգնակեցություն, որը իր հերթին նշանակում է վարժեցում: Մենք այդպես էլ չկարողացանք վարժեցնել մեր ներքին կապիկին: Եվ շատերի դեպքում կապիկը այդպես էլ մարդ չդարձավ:
-Ասում էին՝ լավ առիթ է գիրք կարդալու, բայց դու կարծես առանց մեկուսացման էլ գիրքը ձեռքիցդ ցած չես դրել։
-Տխուր է, որ հենց հրատարակիչները, գրականագետները, գրողները (իհարկե, մեր դեպքում բոլորը չակերտներում) սկսեցին խոսել, որ կարելի է այս օրերին գիրք կարդալ: Ինչպես մեր հայ Սելինը՝ Խաչատուր Աբովյանը, կասեր ՝ «Պարապ վախտի խաղալիք»: Գիրքը մեր պարապ վախտի համար է: Ոչ թե պարապ ժամանակի, այլ հենց վախտի: Մենք այդպես էլ ժամանակ չունեցանք կարդալու. մենք գրքի հետ ամենաշատը կարող ենք խաղալ, դարձնել գրականությունը խաղալիք: ՈՒ հենց դրանով էլ զբաղված են մեր արվեստագետները: Որովհետև մեր սերնդի մեջ ծնվեցին այն մարդիկ, որոնք գրականությունը խաղալիք դարձրին, իսկ ժամանակը՝ վախտ:
Խոնարհվե՛ք այս վիրուսի դիմաց. նա շատերի համար դարձավ Առաջին ուսուցիչ։
-Իսկ քո գիրքը՝ նոր գիրքը, գրու՞մ ես։
-Արդեն վերջացրել եմ: Մի քանի բան պետք է ավելացնեմ և հանձնեմ մարդկանց: Եթե կարդալուց հետո սկսում են հայհոյել, ուրեմն ամեն ինչ ճիշտ է: Այս նոր գիրքը հայհոյելու արժանի է: Այս գրքի համար նոր հայհոյանքներ պետք է ստեղծել:
-Մեկուսացման մղձավանջը ինչ-որ բաներ թելադրե՞ց՝ թեմա, մտքեր, շեշտադրում։ Ի դեպ, երբ գրում էիր նախորդ գիրքդ՝ «Ճարտարապետական մուտացիան», թավշյա հեղափոխությունը ծայր առավ, և էլի հարցրել եմ՝ այդ ամենը արտացոլվե՞ց գրքիդ մեջ։
-Ես նախորդը գրել էի հեղափոխությունից առաջ, ուղղակի մարդիկ տեսան այն հոգեվիճակը, որը հասունացել էր, և կապեցին հեղափոխության հետ: Իմ սիրտը խառնում է քաղաքականությունից, և ես չեմ ուզում կապել ինձ համար ամենաթանկ բանը՝ Գրականությունը, քաղաքականության հետ: Իմ գրքերը ապաքաղաքական են: Իմ երկու գրքերում էլ մեկուսացման թեման այնքան ակնհայտ է ու մեծ, որ նրա կողքին այս նոր մեկուսացումը ծիծաղելի է:
-Ի դեպ, ինչի՞ մասին ես գրում այս անգամ։
-Բոլոր լավ գրողները միշտ մահվան մասին են գրում:
-Նոր գրքիցդ մի հատված կառանձնացնե՞ս, փոքր հատված, որ գուցե այսօրն է հիշեցնում։
-Ինչպես ասում էր Ժան Ժենեն, արվեստը ստեղծվում է ոչ թե ապագայի կամ այսօրվա համար, այլ մեռյալների։ Այն մեռյալների, որոնք եղել են մեզանից առաջ: Միլիոններով: Այսօրվա օրը չկա իմ նոր գրքում: Կա երեկվանը: Իմ գրքերը, ի դեպ, շատ են սիրում կարդալ վերացած ազգերի ներկայացուցիչները, հատկապես նրանք, որոնք լավ տիրապետում են արամերենին:
-Նախորդ գիրքդ՝ «Ճարտարապետական մուտացիան», կարծես իրականություն է դառնում։ Կանխատեսու՞մ էիր որպես գրող, թե՞ զուգադիպեց։ Դեռ այլ կարծիք էլ կա, որ գիրը իրականություն է դառնում, գուցե քո գրքով ինչ-որ կերպ նպաստե՞լ ես մեր այս մուտացված իրականությանը։
-Պատահական չէ, որ ես ասացի մեռածների համար գրելու մասին: Միայն հետ նայելով կարող ես տեսնել առջևդ: Եվս մի հիմարություն, որ կա մեր մեջ. երբեք հե՛տ մի նայիր: Ես բոլորին խորհուրդ եմ տալիս նայել հետ: Մի տեսակ այնպիսի տպավորություն է, որ մեր դժբախտությունը հենց այդ հետ չնայելու մեջ է: Ինչպե՞ս կարելի է ունենալ այսպիսի պատմություն, բայց 21-րդ դարում թույլ տալ միջնադարյան սխալներ: Մենք այդպես էլ ոչինչ չենք սովորի: Ի՞նչ է ապագան, եթե ոչ անհասկանալի, լղոզված, անհայտ մի գալիք: Այն դեպքում երբ անցյալը հստակ է:
Իմ գրքերը նախազգուշացնում էին: Բայց, ինչպես տեսաք, չկային կարդացողներ: Դուք բոլորդ իմ գրքի իրականությունում եք ապրում, բայց դրա մասին չգիտեք:
-Արամ, քո գրքերը բավականին լավ վաճառվում են, կարճ ժամանակում վերահրատարակվում մեկ ու ավելի անգամ և, այնուամենայնիվ, բավարարու՞մ է քեզ գրադաշտն իր բոլոր կողմերով։
-Ինձ չի հետաքրքրում գրադաշտը: Ես իմ գործն եմ անում՝ ամեն ինչից անկախ:
-Նաև քեզ հետ զրույցներից ( ոչ միայն գրքերիցդ) գիտեմ, որ դու «ատում» ես քաղաքի ներսն ու դուրսը։ Կարելի՞ է ասել, որ քո մեկուսացումը սկսվել է ավելի վաղ, քան պարտադրված այս մեկուսացումը։
-Դե իհարկե: Հետաքրքիր բառ է ՄԵԿՈՒՍԱՑՈՒՄ: ԿՈՒՍԱՑՈՒՄ: Մեկուսանալով մարդ մաքրվում է: Մեկուսանալով վերադառնում ես քո ներքին երեխային, որը չուներ ոչ մի սահման և՛ բառի մեջ, և՛ նյութի: Խաղալիքները կոտրում էիր, որ տեսնեիր ներսը, որ ջարդելով հասկանայիր շարժման մեխանիզմը: Այն երեխան, որ ծնվել էր որպես հերձող, որովհետև ուզում էր հասկանալ: Երեխան, որ թքած ունի քաղաքականության, չինովնիկների, չինովնիկ գրողների և հրատարակողների, հեղափոխության, հակահեղափոխության, նախկին երեք և ապագա երեք նախագահ, վարչապետ, ազգային ժողով և էլի այսպիսի տգեղ երևույթների վրա: Որովհետև ներքին մեխանիզմը, որը սահմաններ է կոտրում, ավելի կարևոր է: Հավերժ շարժիչը, որ մեր մեջ ի սկզբանե դրված էր, վաղուց արդեն ժանգոտել է ու փտել:
-Իսկ գուցե հակառա՞կն է. մինչ բոլորը մեկուսանում են, դու գտնում ես քեզ ու քաղաքը։
-Ես ամեն օր տեսնում եմ ոչ թե խցանված աչքեր, ականջներ, ես ամեն օր տեսնում եմ խցանված մարդիկ: Խցանված սրտեր ու մտքեր: Նրանք չեն մեկուսանում, որովհետև մեկուսացումը միայն կարող է ինքնակամ լինել: Այստեղ մարդիկ իրենց տներում խցանվում են: Խցանված մարդը ոչինչ չգիտի ՄԵԿՈՒՍԱՆԱԼՈՒ մասին:
Մեկուսանալ: Մեկ ՈՒսանալ։ Մենակ ինքդ քեզ հետ ուսանել: Սովորել: 21-րդ դարի մարդու համար սա գրեթե անհնար է:
-Ի՞նչ ելք ես կանխատեսում Covid 19-ով պայմանավորված իրավիճակից։ Ի՞նչ ես մտածում, ի՞նչ կասեիր ընթերցողին զրույցի վերջում։
-Ես ոչինչ չունեմ նրան՝ ընթերցողին ասելու: Իմ բառերը չեն կարող նրան հասնել:
Իմ գրքերը մեկուսացման գովքն են, և քովիդը ինձ օգնում է այդ գործում: ՈՒրեմն՝ կարելի է ենթադրել՝ ես իմ գրքերով նրան էլ եմ մեծարում՝ այդ գեղեցիկ Վիրուսին:
ՄեկՈՒՍացում և վիրՈՒՍ: Երկուսն էլ սիրում են մեզ և կողմ են մեր առաջընթացին:
Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ
Լուսանկարը՝ Միսակ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
- Պատմության վկաները
- Վերացող ծաղիկներ
- Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
- «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
- «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
- «Դրսից մեզ վրա կարող են ազդել միայն ներսի գործիքներով»
- «Երեսուն տարի ձգվեց մեր անկախության պատմությունը, մենք շահեցի՞նք»
- Մշակույթը հեռվից հեռու պահպանելու հույսով
- Անիմացիան, աշխարհն ու մենք
- «Մեր տարածքները փոքրացան, որովհետև այդպես էլ չհասկացանք, որ պետք է խմենք մեր բաժակով»
- Արվեստի ուժը
- Նոր մատենաշարը ներկայացնում է արևմտահայ և սփյուռքյան գրողների
- Բեմը կենդանություն է ստանում առայժմ միայն մանուկների համար
- «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
- Համաշխարհային դասականների ստեղծագործությունները՝ դուդուկով
- «Բնակչությունը պատրաստ չէ, բայց տարվում են աշխատանքներ»
- Ամանորի գիշերը դիմավորելու են եկեղեցում
- «Ջազի մեջ զգացվում է ապրածդ ժամանակաշրջանը»
- «Եթե չլիներ Փելեշյանը, կարծում եմ, դեռևս գտած չէի լինի կինոյում իմ ուղին»
- «Հուշարձաններն այդ տարածքների պատկանելության անձնագրերն են»
Մեկնաբանություններ